Warzywa liściowe - znane i nieznane - Roszponka

Czas upływa i mniej znane gatunki stają się znane bardziej, ale wciąż niektóre warzywa są mało rozpowszechnione. Zatem czas to zmienić i zapoznać się z wybranymi warzywami liściowymi.

Roszponka warzywna, roszpunka warzywna, kozłek sałatkowy, sałata jagnięca, rapunkuł jarzynny, rapotynka, rapontyka

(Valerianella [L.] Betcke, syn. Valerianella dichoforma Gilib.)

Cechy

Roszponka rośnie dziko prawie w całej Europie, w Azji Mniejszej, na Kaukazie, w Indiach, a także w północnej Afryce. W Polsce spotkać ją można na wilgotnych łąkach i na polach uprawnych, najczęściej w części południowo-zachodniej części kraju. Jest rośliną jednoroczną o wysokości do 20 cm.

Rozmnażanie i uprawa

Roszponka to roślina, która jest bardzo łatwa w uprawie - polecamy ją początkującym ogrodnikom. Trzeba jednak wiedzieć, że to roślina dnia krótkiego, co oznacza, że najbardziej optymalnym terminem wysiewu nasion jest okres od lipca do października. W tym okresie dzień się skraca i roszponka na pewno nie zakwitnie. Kwitnącej - nie zbiera się, wtedy nie jest już smaczna. Można ją również wysiewać wiosną (na przełomie marca / kwietnia), wówczas jest uprawiana jako przedplon. Nasiona wysiewa się na głębokość 0,5 - 1 cm w rzędy co 15-25 cm. W przypadku roszponki można również zastosować siew rzutowy, starając się przy wysiewie rozmieścić nasiona równomiernie. Kiełkuje po 7 -14 dniach, po ok. 60 - 90 dniach (w zależności od odmiany) jest gotowa do zbioru. Po pojawieniu się 3-4 liści - przerywamy roszponkę, usuwając najsłabsze egzemplarze. Docelowo pozostawia się największe rośliny co 10 - 15 cm. Roszponka jest rośliną zimoodporną i   bez problemu wytrzymuje spadki temperatury do -15°C. Dla jej ochrony przed silniejszym mrozem zaleca się przykrywanie uprawy specjalną włókniną. Ze względu na płytki system korzeniowy oraz krótki okres wegetacji wymagania glebowe roszponki są dość duże. Najlepiej rośnie na glebach gliniasto-piaszczystych, zasobnych w próchnicę, o obojętnym odczynie (pH 6-7), jednak poradzi sobie na każdej glebie. Korzystnie jest ją umieścić po warzywach uprawianych w drugim roku po oborniku. Zabiegi pielęgnacyjne ograniczają się do tradycyjnych, jak: odchwaszczanie i podlewanie. Przy uprawie na zbiór zimowy (spod śniegu) po przemarznięciu ziemi dobrze jest lekko przykryć słomą uprawę w celu ułatwienia zbioru. Roszponkę można uprawiać także w donicy lub skrzynce na balkonie, tarasie lub na patio.

Norma wysiewu: 4-6kg/ha

Plon: 50-60 kg/ha

Liczba nasion: 900-1000 szt./g

Walory zdrowotne i smakowe

Liście roszponki są delikatne w smaku, lekko orzechowe, kruche i bez goryczki. Roszponka jest sycąca, niskokaloryczna, a zarazem dostarcza błonnika, dzięki czemu nadaje się  do diet odchudzających, antycellulitowych, a także dla osób z cukrzycą, insulinoopornością, chorobą Hashimoto, czy innymi chorobami o podłożu zapalnym. Jest cennym antyoksydantem (zawiera polifenole), który chroni przed wolnymi rodnikami, powodującymi różne choroby i przedwczesne starzenie organizmu. Dzięki zawartości chlorofilu, może zapobiegać nowotworom, a dzięki zawartym w niej karotenoidom chroni oczy i zapobiega przed pogorszeniem i utratą wzroku u osób starszych. Zawarta w roszponce witamina A wspiera zdrowie naszych oczu i błon śluzowych. Jest dobrym źródłem witaminy B6 - pirodoksyny, która bierze udział w metabolizmie aminokwasów, węglowodanów i tłuszczów. Wspiera układ nerwowy i immunologiczny - porcja roszponki pokrywa ponad 35% dziennego zapotrzebowania na witaminę C. Jest źródłem potasu i miedzi, które pozytywnie wpływają na serce. Potas wspomaga regulację ciśnienia krwi i działa odkwaszająco na organizm, a miedź utrzymuje poziom cholesterolu na odpowiednim poziomie.
Odmiany

W sprzedaży spotyka się najczęściej odmiany: Verte de Cambrai, Vit, Vollhart 3, czy Accent.

Choroby i szkodniki

Roszponka rzadko jest atakowana przez choroby i szkodniki. Może jednak zdarzyć się, że nie zachowując odpowiednich warunków agrotechnicznych, pojawią się objawy mączniaka prawdziwego. Wśród szkodników mogą pojawić się mszyce, a także miniarki żerujące na liściach.

Ciekawostki

- w baśni braci Grimm o królewnie Roszpunce była rośliną rosnącą w ogrodzie czarownicy.

- jest jedną z najzdrowszych sałat – zawiera tyle witaminy C, co cytryna, a zawartością żelaza prawie dorównuje szpinakowi

- dzikie formy roszponki są zagrożone wyginięciem i zostały wpisane na Czerwoną listę roślin i grzybów Polski

- 100 g tego warzywa to tylko 21 kcal

- ze względu na niski indeks glikemiczny polecana jest diabetykom

- po likwidacji uprawy nie należy wyrzucać na kompost roszponki z zawiązanymi nasionami ze względu na jej rozsiewanie się

- roszponkę można bielić przed zbiorami, co pozwoli na uzyskanie łagodniejszego smaku

Zastosowanie i przepisy

Roszponkę spożywa się zazwyczaj na surowo, jak sałatę. Jej liście wykorzystuje się je jako dodatek do sałatek i kanapek, są także idealne do dekoracji potraw. Roszponkę można również przygotować, jak szpinak.

Sałatka z buraka i roszponki

- 40 dkg roszponki

- 1 pieczony burak

- 1 jajko ugotowane na twardo

- przyprawy: 1 łyżka sosu vinegret, 1 łyżka śmietany kwaśnej + 1 łyżka śmietany kremówki, 4 łyżki oleju słonecznikowego

Roszponkę umyć i osuszyć, buraka pokroić w paski. Wymieszać sos vinegret z olejem i śmietaną, dodać roszponkę oraz buraka i wymieszać. Na wierzch położyć pokrojone jajka.

Koktajl z roszponką i kiełkami słonecznika

Składniki na 2 porcje:

40 g roszponki

2 dojrzałe banany

garść kiełków słonecznika

dodatki: ¼ cytryny, łyżka oleju lnianego, 100 ml wody

Roszponkę opłukać i osuszyć, wycisnąć sok z cytryny, obrać i pokroić banany. Do blendera wlać wodę i sok z cytryny, dodać roszponkę, banana, olej i kiełki słonecznika. Wszystko zmiksować i podawać schłodzone. Smacznego!