Warzywa liściowe - znane i nieznane - Portulaka warzywna
Czas upływa i mniej znane gatunki stają się znane bardziej, ale wciąż niektóre warzywa są mało rozpowszechnione. Zatem czas to zmienić i zapoznać się z wybranymi warzywami liściowymi.
Portulaka warzywna, portulaka pospolita
(Portulaca oleracea L.)
Cechy
Portulaka warzywna odznacza się wysokimi walorami odżywczymi i zdrowotnymi. Ma charakterystyczne płożące, mięsiste liście i bordową łodygę, dorastającą do 30-60 cm. W naturze można ją spotkać w okolicach pól uprawnych, zwłaszcza przy drogach, gdzie rośnie jako uciążliwy chwast. Jako roślina warzywna stanowi idealny zamiennik innych warzyw liściowych, które nie są uprawiane latem. Częścią jadalną są liście oraz łodyżki, które odznaczają się lekko kwaśnym smakiem z pieprznym aromatem. Smak się różni w zależności od pory dnia: rano jest bardziej kwaskowaty (roślina przerabia pochłonięty CO2 na kwas jabłkowy), a wieczorem jest słodkawy (kwas zostaje przerobiony na glukozę).
Rozmnażanie i uprawa
Uprawa tego warzywa jest bardzo łatwa. Do wykiełkowania nasion portulaka wymaga stanowiska ciepłego, dobrze nasłonecznionego i zasobnego w składniki pokarmowe i wodę. Do kiełkowania potrzebuje ciepła 20–30°C, dlatego lato jest najlepszą porą do wysiewu tego warzywa bezpośrednio do gruntu, wysiewamy rzutowo. Okres wegetacji trwa ok. 4-8 tygodni. Zbiór liści prowadzi się sukcesywnie - ścięte, szybko odrastają i ponownie plonują (2-3 zbiory w ciągu sezonu). Portulaka źle znosi suszę, ale jest odporna na zalanie, za to jest bardzo wrażliwa na zimno. Portulaka nadaje się do uprawy pod osłonami, dlatego tam możemy wysiewać jej nasiona przez całą zimę. Nasiona portulaki są bardzo drobne, dlatego nie przykrywa się ich, tylko wklepuje w ziemię. Świetnie sprawdza się wysiewana w domu na okiennym parapecie, jak rzeżucha lub na balkonie. Trzeba jednak pamiętać, że nie nadaje się do przechowania - zebrana powinna od razu zostać wykorzystana.
Norma wysiewu: 10 kg/ha
Przeciętny plon wynosi: 15 - 25t/ha
Walory zdrowotne i smakowe
Portulaka jest rośliną o prozdrowotnym właściwościach. Aż 93% tej rośliny stanowi woda, zawiera dużo antyoksydantów, kwasów tłuszczowych omega-3, witaminy A, PP, C, witamin z grupy B, a także wapnia, magnezu, żelaza, potasu, fosforu, manganu, miedzi, kwasu foliowego i niezwykle brakującego nam selenu. Pod względem zawartości kwasów omega-3 nie ustępuje rybom, a nawet je przewyższa. Wg badań z 2017 r. chroni i zapobiega nowotworom okrężnicy. Portulakę wykorzystuje się także do łagodzenia problemów układu trawiennego, gdyż pobudza wydzielanie soków trawiennych, wspomaga procesy trawienne i łagodzi objawy zgagi. Świeże liście i wyciśnięty z nich sok wspomaga leczenie stanów zapalnych żołądka i jelit. Jest znakomitym źródłem melatoniny, hormonu regulującego sen i tryptofanu odpowiedzialnego za nastrój. Pozwala także wyeliminować nadmiar płynów, jakie gromadzą się w naszym ciele - jest moczopędna dzięki wysokiej zawartości potasu. Zawarte w niej składniki odżywcze poprawiają krążenie i regulują ciśnienie krwi, zapobiegają arytmii serca. Napar z liści portulaki obniża poziom cukru w moczu, dlatego polecany jest osobom z problemami cukrzycowymi. Zewnętrznie kompresy z liści stosuje się przy egzemie, ukąszeniach węży, owadów, stanach zapalnych skóry i dla odmłodzenia cery. Wykazuje działanie przeciwbakteryjne, stąd też służy do przemywania trudno gojących się ran, płukania jamy ustnej przy infekcjach oraz aftach. Z uwagi na zawartość kwasu szczawiowego nie poleca się jej osobom z chorobami nerek, nie służy także osobom z syndromem "leniwego jelita".
Odmiany
brak
Choroby i szkodniki
Roślina rzadko choruje, nie jest też lubiana przez szkodniki.
Ciekawostki
- warzywo było już znane w starożytnym Egipcie, a arabski lekarz Awicenna nazwał portulakę "warzywem błogosławionym"
- do Europy trafiła w średniowieczu, a w Wielkiej Brytanii, czy Holandii uznano portulakę za warzywo narodowe
- zawiera największą ilość kwasów omega-3, jaką można znaleźć w warzywach liściastych
- 100 g liści portulaki to tylko 16 kcal
- jest idealną rośliną do uprawy hydroponicznej
- portulaki warzywnej nie powinny jeść zwierzęta domowe - koty i psy
- nie jest wrażliwa na żadne przedplony, dlatego można ją uprawiać po każdym warzywie
Zastosowanie i przepisy
Portulakę poleca się do bezpośredniego spożycia, jako dodatek do sałatek, twarogu, past, pasztetów warzywnych, czy omletów. Można ją także ugotować i potraktować jako zamiennik szpinaku. Liście są soczyste i idealnie nadają się do zup, potraw z ryżu, mięsa, warzyw, nadzienia pierożków ravioli, pasztecików i jako dodatek do pizzy. Liście można przygotowywać podobnie jak szpinak, łodygi – jak szparagi, natomiast kwiaty stanowią wyśmienity zamiennik kaparów. Łodygi zawierają kleisty sok, który po podgrzaniu zagęszcza potrawy. Pędy i liście portulaki można również marynować i w takiej postaci podawać jako dodatek do potraw mięsnych.
Zupa z portulaki
porcja portulaki
2 szklanki mleka
1/2 kg selera
1 żółtko
1 szklanka śmietany
przyprawy: sól, pieprz, cukier
Oberwać listki portulaki, umyć i ugotować w osolonej wodzie. Wrzucać do wrzątku. Obrany seler pokroić na kawałki i ugotować do miękkości, po czym zmiksować razem z liśćmi portulaki. Zmiksowane warzywa połączyć z mlekiem, a następnie zaprawić śmietaną z żółtkiem. Zupę przyprawić i podawać z jakiem lub grzankami.
Sałatka z portulaki z jajkiem
porcja portulaki
4 jajka
1/2 cebuli
4 ząbki czosnku
przyprawy: sól, pieprz, cukier, sok z cytryny lub ocet jabłkowy
szczypiorek
Obrane i umyte liście portulaki ugotować w osolonej wodzie. Wrzucać do wrzątku. Po ugotowaniu odcedzić i wystudzić. Drobno pokrojoną cebulę wymieszać z liśćmi portulaki, roztartym z solą czosnkiem. Na sałatę wyłożyć pokrojone w ćwiartki jajka, przyprawić i udekorować majonezem. Smacznego!
Ważne: portulaki warzywnej nie powinny jeść kobiety w ciąży
