Warzywa liściowe - znane i nieznane - Głąbik krakowski

Czas upływa i mniej znane gatunki stają się znane bardziej, ale wciąż niektóre warzywa są mało rozpowszechnione. Zatem czas to zmienić i zapoznać się z wybranymi warzywami liściowymi.

Sałata łodygowa, głąbik krakowski, sałata krakowska, sałata szparagowa, sałata selerowa

(Lactuca sativa var. augustana Irisch; syn. Lactuca sativa var. asparagina Bailey)

Cechy

Zaskakujące jest to, że ta sałata zamiast główek wytwarza grubą, mięsistą łodygę o wysokości ok. 20-60 cm w zależności od odmiany. Najpierw tworzy się rozeta liściowa, a następnie pojawia się jadalna łodyga. Cykl uprawy sałaty łodygowej od wysiewu do zbioru trwa 10 - 14 tygodni. Ważne, aby łodygi zebrać przed kwitnieniem, gdyż wówczas łodygi drewnieją i są niesmaczne. W 1 g znajduje się 800-1300 szt. nasion.

Rozmnażanie i uprawa

Nasiona wysiewamy w połowie marca do inspektu, rozsadę sadzimy do gruntu w kwietniu w rozstawie 40 x 30 cm. nasion nie przykrywamy, lepiej kiełkują na świetle w ciągu 4 - 7 dni. Gdy pojawia się pierwszy liść właściwy rozsadę należy przepikować do doniczek.  Można również nasiona wysiewać bezpośrednio do gruntu w kwietniu. Głąbiki z siewu wiosennego zbiera się od końca maja, kiedy mają ok. 25 cm. Na zbiór jesienny wysiew wykonujemy pod koniec czerwca do połowy lipca. Nasiona sieje się w rzędy odległe od siebie co 25 cm. Po wschodach siewki należy przerwać tak, aby w rzędzie rosły co 20 cm. Do uprawy wymaga dość dużych ilości wody w glebie, lubi również wilgotne powietrze. Brak wody powoduje drewnienie łodyg. Ma małe wymagania cieplne. Udaje się na każdej glebie, byle dostatecznie wilgotnej, w pierwszym lub drugim roku po nawożeniu organicznym. Pod względem pokarmowym ma mniejsze wymagania od sałaty masłowej. Jest rośliną dnia długiego, co oznacza, że należy ją uprawiać jako przedplon lub poplon. Uprawiana latem  szybko wybija w pędy kwiatostanowe. Podstawowe prace pielęgnacyjne w uprawie sałaty łodygowej to odchwaszczanie i podlewanie. Jeśli głąbiki słabo rosną - zasilamy je azotem.

Norma wysiewu: 2 g/m²

Do uzyskania 1.000 szt. rozsady należy wysiać 3 - 4 g nasion

Walory zdrowotne i smakowe

Liście mają lekko gorzkawy posmak i przypominają w smaku cykorię. Same łodygi są miękkie i chrupiące, mają ciekawy smak. Jadalne są także liście, chociaż nie są tak smaczne, jak u innych sałat. Głąbiki można podawać na surowo, gotować i podawać podobnie jak szparagi, można je również kisić i marynować. Głąbik ma niewielką kaloryczność, zaledwie 54 kcal na 100 g, zawiera bardzo dużo błonnika pokarmowego, bo aż - 7 g w 100 g. Jest idealną rośliną w dietach odchudzających, a także dla osób starszych i chorych na cukrzycę. Dzięki sporej zawartości soli mineralnych, zwłaszcza potasu, wapnia i żelaza, sałata wykazuje działanie zasadotwórcze, dzięki czemu poprawia trawienie. Zawiera również białka, beta-karoten oraz witaminy z grupy B, C i rzadko występującą witaminę E, która ma działanie odmładzające. Jest zdrową rośliną, gdyż nie kumuluje metali ciężkich.

Odmiany

Najpopularniejsze w Polsce są odmiany Karola i Purpurat. Inne odmiany to Kobra i Senyohacu GOF.

Choroby i szkodniki

Odmiany sałaty łodygowej są odporne na choroby i szkodniki. Jednak uprawiane latem mogą chorować na mączniaka rzekomego.

Ciekawostki

- warzywo to znano już w starożytnej Grecji i Rzymie, gdzie traktowano je jako roślinę leczniczą na bezsenność

- prawdopodobnie pierwszy opis tej rośliny sporządził żyjący na przełomie XVIII i XIX wieku Stanisław hr. Wodzicki - botanik

- w XIX w. głąbik był bardzo popularny w okolicach Krakowa (dzisiejsza Krowodrza), stąd też pochodzi jego nazwa

- po staropolsku głąbik nazywano też łoczygą

- jeszcze w latach 80-tych XX w. można było znaleźć przepisy na potrawy z głąbikiem w książce "Warzywa na działce i w kuchni" Ł. Zaborskiej i Z. Zawistowskiej.

- trwają próby przywrócenia głąbika do uprawy na większą skalę w okolicach Krakowa

- głąbik krakowski został zakwalifikowany do projektu SLOWFOOD Central Europe

- w języku angielskim nosi nazwę celltuce - z połączenia dwóch słów: celery - seler naciowy i lettuce - sałata

- sałatę łodygową można uprawiać w donicach na balkonie lub tarasie

Zastosowanie i przepisy

Głąbik nadaje się do spożycia w całości, czyli jego liście i łodyga są jadalne i można je wykorzystać w kuchni. Nadaje się do kiszenia, peklowania, a liście głąbika można jeść na surowo Nadaje się także do dań jednogarnkowych, zup, sałatek, pure, kanapek, a pokrojone łodygi można podawać z różnymi sosami i dipami. Można je także podawać, jak szparagi.

Głąbiki krakowskie kiszone

Zalewa: 2 l wody, kilka liści laurowych, łyżka nasion kopru, 5 - 6 dkg soli kamiennej, łyżeczka cukru

główka czosnku

łodygi głąbika

Świeże łodygi głąbików oczyścić z liści, dokładnie umyć i obrać, pokroić, włożyć do naczynia, dodać ząbki czosnku. Zalewę zagotować i po ostudzeniu zalać przygotowane łodygi. Podczas kiszenia głąbiki powinny być dokładnie przykryte zalewą tak, aby powietrze nie miało do nich dostępu. Kisimy w pomieszczeniu o temperaturze około 20°C, po zauważeniu  "burzenia się" zalewy, przenieść do temperatury około 10°C, w której powinny pozostać do całkowitego ukiszenia.

Sałatka z kiszonych głąbików

2 - 3 kiszone głąbiki

5 - 6 ziemniaków (średnie)

2 pory

sól, sok z cytryny, łyżka musztardy lub majonezu

Ugotować ziemniaki w mundurkach, pokroić w drobną kostkę. Głąbiki zetrzeć na tarce o grubych oczkach. Pory pokroić w półplasterki. Wymieszać wszystko razem i przyprawić do smaku. Smacznego!