Kapucynka na deszczu

Piszesz mi w liście, że kiedy pada,
Kiedy nasturcje na deszczu mokną,
Siadasz przy stole, wyjmujesz farby
I kolorowe otwierasz okno.

Tak, tak.. nasturcje są bohaterkami znanej piosenki "Chodź pomaluj mój świat", którą napisał Marek Dutkiewicz, muzykę skomponował Janusz Kruk, a wykonał go zespół 2+1. Ta delikatnie pachnąca roślina ozdobna doczekała się takiego wyróżnienia w latach 70-tych XX w., a trafiła do europejskich ogrodów już w wieku XVI. Z jej ojczyzny w Ameryce Południowej i Środkowej przywiózł ją do Europy Nicolas Bautista Monardes - hiszpański lekarz i botanik. Początkowo uprawiana w ogrodach przyklasztornych szybko zagościła w ogrodach przydomowych, najczęściej są to mieszańce nasturcji większej (Tropaeolum majus L.). W Polsce występuje jako roślina ozdobna w dwóch formach – pnącej i krzaczastej.

Cechy

Na mięsistych pędach tej rośliny rozwijają się okrągłe, parasolowate, zazwyczaj ciemnozielone liście o średnicy od 4 do 8 cm. Bywają również odmiany o liściach z jasnymi przebarwieniami. Od czerwca do października nad liśćmi królują lejkowate kwiaty z ostrogą o barwach od żółtej poprzez pomarańczową aż do czerwieni. Zdarzają się także kwiaty wielobarwne, pojedyncze lub pełne. Kwiaty nasturcji przypominają nieco kaptur mnichów, stąd jej nazwa - kapucynka. Oprócz nasturcji większej (Tropaeolum majus L.) w naszych ogrodach można spotkać także nasturcję niską (Tropaeolum majus nanum), nasturcję kanaryjską (Tropaeolum peregrinum), a także nasturcję bulwiastą (Tropaeolum tuberosum).   Nasturcja większa odmiany Whirly Bird Cherry Rose kwitnie obficie, aż do pierwszych mrozów.  To odmiana o oryginalnej, różowej barwie kwiatów, polecana do uprawy w pojemnikach na balkonach i tarasach, a w ogrodzie na obwódki. Nasturcja niska osiąga wysokość ok. 30-40 cm. Nadaje się do skrzynek balkonowych, donic lub do ogrodu, gdzie płoży się zarastając powierzchnię rabaty. Pośród odmian nasturcji niskiej wyróżnia się odmiana ‘Alaska o lekko kulistym pokroju. Nasturcja kanaryjska ma delikatne cytrynowo-żółte kwiaty o lekko postrzępionych brzegach, rozkwitające w lipcu. Jej liście są delikatnie klapowane, roślina pnie się i potrafi osiągną wysokość ponad 4 m przez co nazywana bywa włóczęgą. Nasturcja bulwiasta jest również pnączem, ale osiągającym mniejsze rozmiary (ok. 2m). Zgodnie ze swoją nazwą posiada bulwy, które przechowuje się porą zimową w chłodnych pomieszczeniach w piasku lub suchym torfie. Kwiaty nasturcji bulwiastej są drobniejsze niż u pozostałych nasturcji, czerwono-pomarańczowe, umieszczone na szczytach łodyg o czerwonym zabarwieniu. W swojej ojczyźnie uchodzi za roślinę jadalną, jej bulwy spożywa się gotowane lub pieczone.

Rozmnażanie i uprawa

Nasturcja preferuje podłoże gliniasto-piaszczyste, zasobne w składniki pokarmowe. Najlepsze dla niej będzie stanowisko słoneczne, osłonięte od wiatru. W półcieniu nasturcja poradzi sobie, jednak w takim miejscu będzie słabsze kwitnienie. Wilgotność dla niej powinna być umiarkowana, nie znosi suszy, ani zbyt wilgotnej gleby. Nasturcja nie lubi też nadmiernego nawożenia, najlepszym rozwiązaniem jest długo działający nawóz z zawartością potasu i fosforu (lepsze kwitnienie). Nasturcję najłatwiej rozmnażać przez wysiew nasion. Nasiona nasturcji są dość duże, ich siła kiełkowania wynosi ok. 70% przez 4-5 lat od zbioru. Dobrze jest przed siewem moczyć nasiona przez 24h w wodzie lub w roztworze ze stymulatorem kielkowania. Podczas moczenia twarda powłoka nasion mięknie, a nasiona kiełkują szybciej. Wysiew do gruntu przeprowadza się w maju. Jeśli chcemy uzyskać wcześniejsze kwitnienie roślin można pokusić się o wysiew nasion do doniczek torfowych  już w marcu do mieszanki przygotowanej z ziemi kompostowej, piasku i torfu. Pamiętajmy jednak, że nasturcja nie znosi przesadzania, toteż rozsadę wsadzamy w maju do gruntu wraz z doniczką, która ulegnie biodegradacji. Zarówno wysiewając nasiona do gruntu, jak i do doniczek korzystamy z siewu gniazdowego po 2-3 nasiona w jednym miejscu na głębokość ok. 1 cm. Zalecana rozstawa to 20 x 30 cm, nasturcje nie lubią rosnąć w zagęszczeniu. Nasiona kiełkują 7 - 10 dni,a od momentu pojawienia się siewek do kwitnienia upływa ok. 6-8 tygodni. Nasturcja to jedna z łatwiejszych roślin do uprawy w ogrodzie, idealna dla początkujących i doświadczonych ogrodników.

Liczba nasion: 10-30 szt./g

Walory zdrowotne i zastosowanie

Nasturcja ma właściwości antyseptyczne, a to za przyczyną zawartemu w niej olejowi musztardowemu. Ma właściwości przeciwzapalne, dzięki czemu przyspiesza gojenie ran, osusza rany z ropy i zapobiega rozprzestrzenianiu się infekcji. Roślina ta jest pomocna w leczeniu trądziku, a także likwidacji łupieżu i nadmiernym wypadaniu włosów. Na włosy i skórę głowy najlepsze są płukanki z wywaru z kwiatów lub liści. Można też przecedzony wywar przelać do butelki z atomizerem i spryskiwać włosy, aby poprawić ich kondycję. Przygotowany wywar można wykorzystać do kąpieli leczniczych. Kąpiel łagodzi bóle głowy i ciała, a także infekcje skóry, typu: łuszczyca, trądzik umiejscowiony na plecach. Napar z nasturcji można wykorzystać także podczas przeziębienia i grypy, działa on napotnie, wykrztuśnie, a także odkażająco na gardło. Może być pomocny w infekcjach pęcherza moczowego, działając jak naturalny antybiotyk. Wysuszone pąki nasturcji mają zaś działanie przeczyszczające, a co najważniejsze nie mają negatywnego działania na florę bakteryjną jelit.

Uwaga: Przeciwwskazaniem do stosowania jest choroba nerek i wrzody układu pokarmowego. Nie podaje się jej także małym dzieciom i kobietom w ciąży.

O przysmakach z nasturcji przeczytasz tu

Choroby i szkodniki

Nasturcje są atakowane przez mączniaka prawdziwego, pojawiają się charakterystyczne białe naloty. Spośród szkodników do najczęstszych należą mszyce i przędziorki. Nasturcja stanowi także źródło pożywienia dla gąsienic motyli bielinka kapustnika.

Ciekawostki

- korzenie nasturcji wydzielają fitoncydy, dezynfekujące glebę, stąd też jest świetnym elementem płodozmianu

- jej pędy lubią mszyce przez co zyskała nazwę "łapacza" mszyc, co chroni sąsiednie rośliny warzywne, które nie są wtedy atakowane przez te owady

- sprzyja zapylaniu sąsiednich roślin, gdyż przyciąga owady zapylające

- jako kwiat cięty utrzymuje świeżość przez ok. 10 dni

- sok z nasturcji zmniejsza obrzęk i łagodzi stan zapalny po ukąszeniu komarów lub meszek

Jak można wykorzystać nasturcję w kuchni i ogrodzie sprawdź tu